وزارت بهداشت همچنان سازمان تامين اجتماعي را با دست پس مي‌زند و با پا پيش مي‌كشد. بسياري از اقدامات هفته‌هاي اخير مسوولان وزارت بهداشت را مي‌توان در راستاي استراتژيِ در اختيار گرفتن مديريت سازمان تامين اجتماعي ارزيابي كرد و با اين حال تاكتيك آنها هم اين بوده كه نشان دهند سازمان تامين اجتماعي نمي‌تواند مسووليت‌هايي كه بر دوش دارد به درستي انجام بدهد. در پي اعلام اخباري مبني بر افزايش قيمت داروهاي برخي بيماري‌هاي خاص، وزير بهداشت و رييس سازمان غذا و دارو به اين مساله واكنش نشان دادند و هر دو، قصور را متوجه سازمان تامين اجتماعي دانستند. به عبارت ديگر وزارت بهداشت، توپ را به زمين سازمان تامين اجتماعي انداخته است. اين درحالي است كه حدود 2سال پيش، اين وزارت بهداشت دولت تازه بر سر كار آمده بود كه وعده داده بود، داروهاي بيماران خاص رايگان مي‌شوند.
به گزارش تعادل، سازوكار تامين هزينه دارو هم به اين شكل بود كه وزارت بهداشت تعهد كرده بود 95درصد هزينه داروها را پرداخت مي‌كند و 5درصد باقيمانده را هم بيمه‌ها و خود بيماران، حال آنكه سهم بيمه‌ها را هم وزارت بهداشت به صورت غيرمستقيم دراختيار بيمه‌ها قرار مي‌داد. واكنش‌ها به اين اتفاق اما كم نبوده‌اند. وزارت بهداشت موضوع را متوجه سازمان تامين اجتماعي دانسته و انجمن تالاسمي ايران هم از وزارت بهداشت خواسته كه اشتباه بيمه‌ها را جبران كند. حسينعلي شهرياري، رييس كميسيون بهداشت و درمان مجلس هم خبر از فراخواندن وزير رفاه به مجلس براي ارائه توضيح در اين مورد داده است.
تامين اجتماعي در طول هفته‌هاي اخير بدل به سنگري شده كه وزارت بهداشت و وزارت رفاه بر سر آن به نزاع پرداخته‌اند. از اعلام وزير بهداشت مبني بر لزوم پيوستن اين سازمان ثروتمند به زيرمجموعه وزارت بهداشت تا بيانيه‌هاي انتقادي كارگران تامين اجتماعي كه معتقدند بيمه اين سازمان با حق بيمه آنهاست كه سر پاست، بگيريد تا تازه‌ترين رويارويي بر سر مديريت اين نهاد كه پاي بيماران خاص را هم به ميان كشيده است.
دارويي كه به جاي رايگان شدن گران شد
وزير بهداشت، موضوع افزايش قيمت داروي اصلي بيماران تالاسمي را رد كرد و بروز اين مشكل را متوجه سازمان تامين اجتماعي دانست. به گزارش مهر، دكتر حسن هاشمي درخصوص علت گراني داروي حياتي بيماران تالاسمي گفت: «قيمت اين دارو افزايش پيدا نكرده بلكه سازمان تامين اجتماعي در اقدامي غيرقانوني، حمايت بيمه‌يي از اين دارو را كاهش داده است. در نتيجه بيماران تالاسمي هزينه بيشتري بابت تهيه اين دارو پرداخت مي‌كنند كه چنين استنباط مي‌شود، قيمت دارو افزايش يافته است.» هاشمي ادامه داد: «متاسفانه سازمان تامين اجتماعي به صورت يك طرفه حمايت خود را از اين دارو كاهش داده و اين به منزله اين است كه بيماران تالاسمي بايد متحمل پرداخت هزينه شوند كه برخلاف مصوبه دولت و مجلس است.» وزير بهداشت ادامه داد: «اگر تخلفي در اين زمينه صورت گرفته باشد، من آن را اصلاح مي‌كنم. دولت و مجلس تصويب كرده‌اند كه هيچ يك از بيمه‌ها چه دولتي و چه خصوصي حق كوچك كردن سبد حمايتي خودشان را ندارند و نمي‌توانند خدمتي را حذف كنند.»
بيمه‌هايي كه مي‌توانند بحران بيافرينند
هاشمي اين را هم گفت كه اگر بيمه‌ها تجميع نشوند بايد انتظار شكست طرح تحول سلامت و بروز بحران‌هاي اجتماعي را كشيد. به گفته هاشمي: «قانون هيات امنايي شدن دانشگاه‌ها و تجميع بيمه‌هاي سلامت جزو مترقي‌ترين قوانين حوزه سلامت است و اگر اين دو قانون اجرا نشود و منابع حوزه سلامت پايدار نشوند در آينده با مسن شدن جمعيت، افزايش نياز به خدمات بهداشتي درماني و گران شدن اين خدمات كشور با چالش‌هاي جدي مواجه مي‌شود.»دكتر حسينعلي شهرياري، رييس كميسيون بهداشت و درمان مجلس هم در واكنش به اقدام سازمان تامين اجتماعي گفت: «وزير رفاه و مديرعامل سازمان تامين اجتماعي را به مجلس فرا مي‌خوانيم كه در اين خصوص توضيح بدهند.»
اما نظر رييس سازمان غذا و دارو در اين باره چيست؟ دكتر رسول ديناروند معتقد است، قيمت داروي خوراكي وارداتي بيماران تالاسمي افزايش پيدا نكرده بلكه بيمه تامين اجتماعي حمايت خود از اين دارو را كاهش داده است. ديناورند با اشاره به اينكه داروي بيماران تالاسمي شامل داروهاي تزريقي و خوراكي است كه هر دو دسته هم در داخل توليد مي‌شوند و هم نوع وارداتي دارند، گفت:«تاكنون داروهاي تالاسمي هيچ‌گونه افزايش قيمت نداشته ولي متاسفانه اخيرا قيمت داروي خوراكي وارداتي بيماران تالاسمي به دليل كاهش حمايت سازمان تامين اجتماعي افزايش پيدا كرده است.» وي با بيان اينكه كاهش حمايت تامين اجتماعي منجر به افزايش پرداختي بيماران براي هزينه دارو مي‌شود، افزود: «بيماران تالاسمي تصور مي‌كنند كه قيمت دارو افزايش پيدا كرده است درحالي كه افزايش قيمت قطعا ناشي از حمايت بيمه است و مسووليت افزايش قيمت اين دارو نيز بر عهده سازمان تامين اجتماعي است. ما در وزارت بهداشت براي حمايت از بيماران تلاش مي‌كنيم و در سال جاري هم با وجود مشكلات اعتباري و بودجه‌يي كه وجود داشته است، تلاش كرده‌ايم حمايت‌هاي خود از بيماران خاص و صعب‌العلاج را كاهش ندهيم.» ديناورند افزود: «انتظار داريم سازمان‌هاي بيمه‌‌گر پوشش‌هاي بيمه‌يي خود از داروها را كاهش ندهند.»
اشتباه بيمه را جبران كنيد
عضو هيات‌مديره انجمن تالاسمي ايران، از سازمان غذا و دارو خواست با اصلاح قيمت داروهاي تالاسمي، اشتباه بيمه تامين اجتماعي را جبران كند.
دكتر محمود هادي‌پور دهشال با تاييد سخنان رييس سازمان غذا و دارو درخصوص قيمت داروهاي تالاسمي گفت: «تغيير پوشش بيمه تامين اجتماعي براي داروهاي تالاسمي عامل افزايش هزينه‌هاي بيماراني است كه اين داروها را مصرف مي‌كنند.»
وي اضافه كرد: «در زماني كه مبلغ پوشش داروي اكسجيد در تفاهمنامه وزارت بهداشت و بيمه‌ها نسبتا معقول بود سازمان تامين اجتماعي با عرضه رايگان اين دارو بيماران را به سوي مصرف آن سوق داد و عجيب آنكه پس از افزايش سهم بيمار در تفاهمنامه سازمان تامين اجتماعي پوشش حمايتي خود براي اين دارو را حذف كرد. در چنين شرايطي هر بيمار تحت پوشش اين دارو در روز بايد حدود ۱۲۰هزار ريال هزينه درمان خود را بپردازد كه چنين هزينه‌يي براي افراد تالاسمي و خانواده‌هاي آنها بسيار سخت و كمرشكن است.»
عضو هيات‌مديره بيماران تالاسمي دريافت پول از بيماران بابت داروي تزريقي دسفرال را غيرقابل قبول دانست و افزود: «در شرايطي كه اين دارو با سهميه‌بندي‌هاي بعضا ناعادلانه دراختيار بيماران قرار مي‌گيرد، دريافت پول بابت آن هيچ توجيه منطقي ندارد. دسفرال حدود ۱۸سال رايگان دراختيار بيماران تالاسمي قرار مي‌گرفت ولي متاسفانه در اين دولت تالاسمي‌ها مجبور به پرداخت پول براي اين دارو شده‌اند.»
هادي‌پور از سازمان غذا و دارو خواست با كاهش سهم بيمار در تفاهمنامه ميان بيمه‌ها و وزارت بهداشت، اشتباه سازمان بيمه تامين اجتماعي را جبران كند و به ياري بيماران بشتابد. وي، سياست‌هاي ناهماهنگ در بدنه دولت و نحوه توزيع داروهاي تالاسمي را خطري براي سلامت بيماران دانست و افزود: «وظيفه دولت و نهادهاي قانونگذار در درجه اول حمايت از شهروندان به‌ويژه شهروندان آسيب‌پذير است. لذا ترك اين اولويت و گوش سپردن به منفعت برندگان دارو در تصميم‌سازي‌ها، اشتباهي غيرقابل جبران خواهد بود.»
داروي بيماران خاص كي رايگان شد؟
اما از ابتداي روي كار آمدن دولت يازدهم بر داروي بيماران خاص چه گذشته است؟ پرسش بهتري را هم مي‌توان مطرح كرد: اختلافات از كجا آب مي‌خورند؟ در سال پاياني زعامت دولت دهم، قيمت دارو به‌طور كلي جهشي غيرقابل تصور را ازسر گذراند. به‌دنبال افزايش قيمت دلار و ساير ارزهاي خارجي در پاييز1391 كه باعث شد نسبت تقريبا 1000برابري ميان ريال و دلار كه براي سال‌ها حفظ شده بود به‌هم بخورد، دارو بيشترين تاثير را پذيرفت. اعمال تحريم‌هاي رو به تزايد هم مزيد بر علت شد و كار به جايي رسيد كه حتي صداي كساني در خود كشورهاي تحريم‌كننده هم درآمد و گفته شد كه تحريم‌ها قرار نبوده حوزه‌هاي غذا و دارو را هدف قرار دهند. ورود به سال1392 و شروع به كار دولت حسن روحاني هم اما چيزي از تنش قيمت داروها نكاست. وزير جديد بهداشت هم از ابتداي روي كار آمدنش، البته به پشت‌گرمي مجموعه دولت، قول بهبود اوضاع داد و طرح تحول سلامت را كليد زد.
ماه عسل وزارت بهداشت و تامين اجتماعي
در چند روز پاياني شهريور سال1392 بود كه مسوولان خبر دادند با آغاز مهر ماه، داروهاي بيماران خاص كه روند ناياب شدن را در پيش گرفته بودند، رايگان خواهند شد. سازوكار ماجرا هم قرار بود به اين شكل باشد كه وزارت بهداشت به نمايندگي از دولت 95درصد پول داروها را در قالب يارانه، به توليد‌كننده يا وارد‌كننده داروها بدهد و 5درصد باقيمانده را هم بيماران و بيمه‌ها خود پرداخت كنند. اوضاع مدتي آرام بود و بعدتر كه طرح هدفمندي يارانه‌ها هم در ارديبهشت ماه1393 كليد خورد، تامين داروي بيماران در داخل بيمارستان‌ها و عدم ارجاع آنها به داروخانه‌هايي خارج از مجموعه بيمارستان هم بر آرام‌تر شدن فضاي قيمتي داروها تاثير مثبت گذاشت. به نظر مي‌رسيد بساط واسطه‌گري و دلالي هم در حال جمع شدن باشد و مدتي حتي صحبت از اين بود كه تهيه دارو از جايي مانند خيابان ناصرخسرو هم ديگر كاركردش را از دست داده است.
با اين حال در همان روزها اين هم اعلام شد كه اين تنها داروي بيماران خاص بيمه شده توسط سازمان تامين اجتماعي است كه رايگان شده و از آن مهم‌تر اينكه منابع مالي براي مجاني شدن داروها را خود وزارت بهداشت دراختيار سازمان تامين اجتماعي قرار داده است. مديرعامل سازمان تامين اجتماعي، سيدتقي نوربخش، در روز ششم مهر سال1392، يعني تقريبا يك هفته پس از آغاز اين طرح، در مصاحبه‌يي با فارس اعلام كرده بود كه داروي رايگان مورد نياز بيماران خاص تحت پوشش اين سازمان، تنها داروهاي ايراني خواهند بود. نوربخش ادامه داده بود: «در حال حاضر 100درصد از هزينه‌هاي بيماران خاص را كه شامل بيماري‌هاي تالاسمي، هموفيلي و كليوي (دياليز و پيوند) مي‌شود سازمان پرداخت مي‌كند. او توضيح داد كه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي براي حمايت از بيماران خاص طبق تفاهمنامه‌يي با وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي 200ميليارد تومان به سازمان تامين اجتماعي اختصاص داده است.» ظاهرا آن روزها سازمان تامين اجتماعي هنوز به بهانه‌يي براي اختلاف دو وزارتخانه بهداشت و رفاه تبديل نشده بود. محمدباقر هوشنگي، مديركل وقت سلامت وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي هم در همان زمان توضيح داده بود كه چرا وزارت بهداشت اين پول را دراختيار وزارت رفاه قرار داده بود: «يارانه داروي بيماران خاص نزد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي بوده كه براي سهولت در انجام كارهاي بيماران اين يارانه با انعقاد يك تفاهمنامه به وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي منتقل شد و از اين طريق دراختيار سازمان‌ها و صندوق‌هاي بيمه‌يي قرار گرفت.»
گران شدن داروهايي كه يك بار اعلام شده بود رايگان شده‌اند شايد راه بدي نباشد براي موجه كردن انتقال زعامت يك سازمان از يك نهاد به نهادي ديگر. از ديد دولت هم اختلاف ميان دو وزارتخانه‌اش شايد در نهايت چيزي نباشد جز انتقال از «اين جيب» به «آن جيب». آنچه در عمل روي مي‌دهد اما سخت‌تر شدن دسترسي بيماران تالاسمي به داروهاي‌شان است و حالا بايد منتظر ماند و ديد كه كدام نهاد باري را بلند مي‌كند كه پيش‌تر يك بار بلند شده بود، اما اختلافات باعث شده بودند كه زمين گذاشته شود.